Τα πρώιμα νεοελληνικά στη μέση εκπαίδευση

Με τον  Wim Bakker εδώ και αρκετά χρόνια προβληματιζόμαστε για τη διάδοση και τη διδασκαλία της πρώιμης νεοελληνικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα. Και μας προβληματίζει ιδιαίτερα, επειδή τη συγκρίνουμε με την κατάσταση της μεσαιωνικής και αναγεννησιακής λογοτεχνίας[1] στην Ολλανδία, μια κατάσταση που είναι πολύ καλύτερη. Δίπλα στις παλιές σειρές[2]  με εκατοντάδες εκδόσεις φλαμανδο-ολλανδικών κειμένων, εκδόσεις που γενικά βέβαια δε διακρίνονταν για την ελκυστική εμφάνισή τους, έχουν βγει τέσσερις-πέντε και­νούριες σειρές: κομψά βιβλία με σύγχρονο lay-out.[3] Η μία σειρα που προορίζεται για τους μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, με πλούσια εικονογράφηση, με πολλά ερμηνεύματα ή και μετα­φράσεις. Εκτός απ’ αυτά υπάρχουν ειδικές ιστοσελίδες με ανθολογημένα κείμενα, κύκλους μαθημάτων για τη μεσαιωνική ολλανδική γλώσσα και λογοτεχνία, μια ολόκληρη ψηφιακή βιβλιοθήκη λογοτεχνικών κειμένων (περίπου 80 απ’ αυτά είναι μεσαιωνικά),[4] δύο επιστημονικά περιοδικά αποκλειστικά για τον χώρο αυτό,[5] μεγάλα ερευνητικά προγράμ­ματα,[6] εντυπωσιακή σειρά διπλωματικών εκδόσεων των σημαντικότερων χειρογράφων,[7] πολλές επιστημονικές εκδόσεις, μελέτες για τα έργα και το πολιτισμικό τους περιβάλλον, πλήθος εκλαϊκευτικά βιβλία, κλπ.

Η σύγκριση είναι βέβαια άδικη. Η πρώιμη φλαμανδο-ολλανδική λογοτεχνία είναι ασύγκριτα μεγαλύτερη. Η ταυτόχρονη πρώιμη νεοελληνική λογοτεχνία (12ος αι.-1700) ίσως να αντιπροσωπεύει ούτε το 1% της φλαμανδο-ολλανδικής. Υπάρχουν περισσότεροι ολλανδόφωνοι, περισσότερα τμήματα ολλανδικής φιλολογίας, και τα πρώιμα ολλανδικά κείμενα διδάσκονται υποχρεωτικά στη μέση εκπαίδευση. Και, το κυριότερο, στις Κάτω Χώρες δεν έχουμε αρχαίους προγόνους. Παρόλα αυτά ανησυχούμε.

Πριν από αρκετά χρόνια βολιδοσκοπήσαμε τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (ΠΕΚ) για μια σειρά μικρών πρώιμων νεοελληνικών κειμένων κατά το πρότυπο της ολλανδικής σειράς που προορίζεται για τη μέση εκπαίδευση. Η πρώτη αντίδραση ήταν θετική. Συνεχίσαμε τη συζήτηση και στο προηγούμενο Συνέδριο Neograeca Medii Aevi στην Οξφόρδη και συντάξαμε με την Τασούλα Μαρκομιχελάκη έναν πρώτο κατάλογο 10-12 κειμένων, μαζί με τα ονόματα των επιμελητών. Εκεί έμεινε η υπόθεση. Και πρέπει να σας ομολογήσω πως ξεκινήσαμε με λανθασμένο τρόπο. Ο ρυθμός των σημερινών σειρών του Μορφωτικού Ιδρύματος (ΜΙΕΤ) και των ΠΕΚ δείχνει πως δεν υπάρχει μεγάλη ζήτηση για αυτού του είδους τα κείμενα. Η πρώιμη νεοελ­ληνική λογοτεχνία δε διδάσκεται με σοβαρό, ικανοποιητικό τρόπο στη μέση εκπαίδευση. Και γενικότερα, το ενδιαφέρον του μορφωμένου κοινού για αυτή τη λογοτεχνία και την εποχή της είναι σχεδόν μηδαμινό.

Αν θέλουμε κάτι να αλλάξουμε, πρέπει κατά τη γνώμη μου τα Neograeca Medii Aevi ως φορέας, είτε ως ανεξάρτητη εταιρεία είτε ως θυγατρική της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, να αναλάβει την πρωτοβουλία να ξεκινήσει μια εκστρατεία προ­βολής και προώθησης της λογοτεχνίας της περιόδου που μας ενδιαφέρει. Καλύτερα ίσως να μην αρχίσουμε με αυτοτελείς εκδόσεις κειμένων, αλλά με μια ανθολογία που να προορίζε­ται για το Γυμνάσιο και το Λύκειο και να απευθύνεται και σ’ ένα ευρύτερο κοινό.

Για να έχει νόημα η πραγμάτευση και να αποκτάει ο μαθητής κάποια ιδέα για το περιεχόμενο και την ουσία των κειμένων, τα αποσπάσματα που θα περιλαμβάνονται πρέπει να είναι:

• αρκετά μεγάλα,
• αυθεντικά και παρμένα από σύγχρονες επιστημονικές ή φιλολογικές εκδόσεις με ερμη­νεύματα στην ίδια σελίδα (δίπλα στο κείμενο ή υποσέλιδα), και εν ανάγκη και με μετα­φράσεις,
• με σύγχρονο lay-out και καλή εικονογράφηση.

Προϋπόθεση για την επιτυχημένη διδασκαλία και ευρύτερη διάδοση είναι, παράλλη­λα με το έντυπο υλικό, να δημιουργηθεί και μια ειδική ιστοσελίδα με πρόσθετο υλικό για τον καθηγητή και τον ενδιαφερόμενο μαθητή και για περαιτέρω χρήση.

Προτείνω τα έργα να παρουσιάζονται όχι χρονολογικά, αλλά σε θεματικές ενότητες, για τρεις συνολικά τάξεις, για κάθε τάξη μια βασική και μια δευτερεύουσα ενότητα.[8] Κατέταξα το υλικό δοκιμαστικά στις παρακάτω ενότητες[9]:

 

Πρώτη τάξη:

βασικός άξονας: ιστορία και μυθολογία
δευτερεύων άξονας: μύθοι ζώων

Δεύτερη τάξη:

βασικός άξονας: η ζωή και ο θάνατος
δευτερεύων άξονας: ο χριστιανισμός και τα δόγματά του

Τρίτη τάξη:

βασικός άξονας: αγάπη και έρωτας
δευτερεύων άξονας: η θέση και ο ρόλος του άντρα, της γυναίκας και του παιδιού

Λιγότερη σημασία έχουν τα κείμενα που επέλεξα απ’ ό,τι ο σχολιασμός τους και το είδος των ερωτήσεων και των προβληματισμών που μεταδίδονται στους μαθητές. Ως ξένος στα εκπαιδευτικά ζητήματα της Ελλάδας, και ειδικά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, προ­τείνω απλώς μια γενική κατεύθυνση: πραγματολογικές και σημασιολογικές ερωτήσεις σχετικές με την κατανόηση του κειμένου, τη συνειδητοποίηση της νοοτροπίας και του τρόπου σκέψεως του συγγραφέα/της εποχής, και τελικά την εξοικείωση με παλαιότερα στάδια της νεοελλη­νικής γλώσσας και με τη νεοελληνική μετρική.

Ως παράδειγμα σας παρουσιάζω τρία αποσπάσματα από το ποίημα που είναι γνωστό με τον τίτλο ‘Περί γέροντος να μην πάρει κορίτσι‘. Πιο σωστός κατά τη γνώμη μου θα ήταν ο τίτλος ‘Η κακοπαντρεμένη‘. Το έργο ανήκει στο υλικό της τρίτης τάξης.

Εισαγωγικά

Το μικρό αυτό ποίημα 198 στίχων βρίσκεται μαζί με πολλά άλλα μεσαιωνικά ελληνικά έργα σε ένα χειρόγραφο που αγοράστηκε γύρω στα 1560 στην Κωνσταντινούπολη. Από το 1570 περίπου φυλάσσεται στη Βιέννη, τώρα στην Κρατική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας. Το χειρό­γραφο πρέπει να γράφτηκε κάπου στον ελληνικό χώρο στις πρώτες δεκαετίες του 16ου αιώνα. Το ποίημα πρέπει επομένως να είναι παλιότερο (ανάμεσα στα 1460 και 1500). Ο ποιητής του μας είναι άγνωστος. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι προέρχεται από μια από τις βενετοκρατούμενες περιοχές, και μάλλον από τη Ζάκυνθο.

Το διδακτικό ποίημα για τον ‘άνισο’ γάμο ανήκει στη ‘μισογεροντική’ λογοτεχνία του όψιμου μεσαίωνα και της πρώιμης αναγέννησης. Το είδος αυτό εκφράζοντας τη στάση της σύγχρονης κοινωνίας απέναντι στους φορείς της παράδοσης, αντιδρά στη γεροντοκρατία της παραδοσιακής κοινωνίας και στην πολύ υψηλή εκτίμηση που δείχνουν τα μεσαιωνικά έργα για τους ανθρώπους μεγάλης ηλικίας: ΄Εχουν πείρα και σοφία, και ο νέος καλά κάνει να τους ακούει και να τους μιμείται. Ο νέος Ιμπέριος ‘του γέροντος ομοιάζει‘ και ο Ερωτό­κριτος ‘ήτονε δεκοκτώ χρονώ, μά ‘χε γερόντου γνώση‘. Σε τέτοιου είδους έργα επαινείται μεν η σοφία των γερόντων, αλλά δε γίνεται ποτέ λόγος για γάμο μιας νέας κοπέλας με έναν γέρο άντρα, έναν δεσμό που σίγουρα δεν αποτελούσε εξαίρεση.

Στο Δεκαήμερο (Decamerone) του Giovanni Boccaccio (1313-1375) υπάρχουν ορισμένα αφηγήματα όπου η μεγάλη διαφορά ηλικίας παίζει σημαντικό ρόλο (βλ. π.χ. 2η μέρα, αρ. 10 και 7η μέρα, αρ. 9). Στη ρωμανική λογοτεχνία (Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία) υπάρχει ως μικρό λογο­τεχνικό είδος το λεγόμενο ‘τραγούδι της κακοπαντρεμένης’ (Chan­son de la Maumariée). Στο γερμανικό χώρο ο o Hans Sachs (1494-1576) σατιρίζει τέτοιους ‘άνισους’ γάμους στα δικά του μετρικά κείμενα. Και στην τέχνη του 15ου και 16ου αι. ο ερωτευμένος γέρος είναι ένα προσφιλές θέμα.[10]

Πολύ ενδιαφέρουσα αντίδραση σ’ αυτόν τον μισογεροντισμό δίνει ο Φλορεντίνος Poggio Bracciolini (1380-1459). Στον έξυπνο και διασκεδαστικό (λατινικό) διάλογό του ‘An seni sit uxor ducenda‘ (Πρέπει να παντρευτεί ο γέρος;, ± 1435) υπερασπίζεται τον (δικό του) γάμο σε προχωρημένη ηλικία με μια νέα γυναίκα.

Εικονογράφηση: φωτογραφία μέρους του χειρογράφου, πίνακας άνισου γάμου, ξυλογραφία του Hans Sachs, Χάρτης Ζακύνθου, απόσπασμα από ελληνική μετάφραση του Δεκαήμερου 2.10 ή 7.9, έγγραφο που απαγορεύει τον γάμο κοριτσιών κάτω των 14 ετών.

Ιστοσελίδα: βασικά στοιχεία για την μετρική και την ομοιοκαταληξία, για τη γλώσ­σα, για χειρόγραφα και αντιγραφείς, σύντομη επισκόπηση της ιστορίας της Ζακύνθου κατά το τέλος του 15ου αι., στοιχεία για τις πανούκλες, τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, προι­κοσύμφωνο φτωχό και πλούσιο.

 

Απόσπασμα 1: Η αρχή του ποιήματος[11]

 

Άρχοντες, πλούσιοι και πτωχοί, πατέρες και μητέρες            1

και συγγενείς οπόχετε ύπανδρες θυγατέρες,                        που έχετε

περιτοπλιόν οι κορασιές που θε να παντρευτείτε                        ειδικά

γροικήσετε τα λόγια μου και κάμε να φρονείτε.                        να είστε φρόνιμοι/-ες

Ότι η νια τα μέλλοντα του κόσμου τα δεν πράξει[12]            5

ουδέν ηξεύρει να τα πεί ουδ’ άλλην να διατάξει                        δεν

μόνον εγώ ο πολυπαθής, οπού ήκουσα και ξέρω

εσάς οπού είστεν άμαθοι θέλω να τ’ αναφέρω,

μάλιστα οπού έμαθα από τους ποιητάδες

οπού έπραξαν από καιρόν του κόσμου τες γλυκάδες.            10            πραγματεύθηκαν

Λοιπόν παρακαλώ σας το, καλοεγροικήσετέ το

κι αν έναι μπορεζάμενο, εκστήθου μάθετέ το                        δυνατό

ετούτο το εξήγημα οπού έγραψα σε ρίμα                        διδακτικό ποίημα

κι αν έν’ και λέγω ψέματα, όλοι με πέτε ‘κτήμα’,                        αν / ζώο

ειπέτε με: «Ανάθεμα εσένα, τ’ όνομά σου,            15

εσένα με την τέχνη σου και με το μάθημά σου».                                    επάγγελμα

Κι όποια της φαίνεται κακό, ας βήξει να γροικήσω

κι εγώ δια την αγάπην της πλέον να μην μιλήσω.                        δε θα μιλήσω άλλο

 

Λοιπόν, άρχοντες, να το πω κι όποια θέλει, ας χολιάσει                        θυμώσει

κι όποια με βρίζει μέσα της, Χριστέ, να μην χρονιάσει!            20             να μη ζήσει ένα χρόνο

 

 

Ερωτήσεις:

1α. Έργα της πρώιμης νεοελληνικής λογοτεχνίας αρχίζουν με λογότυπους-φόρμουλες του τύπου: Άρχοντες πλούσιοι και πτωχοί, μικροί τε και μεγάλοι. Με τον τρόπο αυτό δηλώνει ο ποιητής το (υποτιθέμενο) αντρικό αρχοντικό κοινό που είχε υπόψη του. Σε ποιο κοινό απευθύνεται ο ποιητής-αφηγητής αυτού του έργου;

1β. Είναι κοινό ακροατών ή αναγνωστών;

2. Με ποιον τρόπο και με ποια προσόντα παρουσιάζεται ο ποιητής;

3. Γιατί υπογραμμίζει πως το έργο είναι ομοιοκατάληκτο;

4. Τι δείχνει για την κοινωνία το γεγονός ότι το κοινό πρέπει να μάθει απέξω το ‘εξήγημα’;

5. Το έργο είναι ανώνυμο. Θα σε παραξένευε αν ήταν ποίημα όχι ενός ποιητή, αλλά μιας ποιήτριας; Ποια μικρή αλλαγή θα έπρεπε να κάνεις για να έχεις γυναίκα αφηγήτρια-ποιήτρια;

6. Το ποίημα είναι γραμμένο στον ιαμβικό 15-σύλλαβο. Όπως βλέπεις στην ιστοσελίδα, σ’ αυτό το μέτρο απαγορεύεται ή αποφεύγεται τουλάχιστον ο τόνος στις μονές συλλαβές (εκτός από την πρώτη συλλαβή κάθε ημιστιχίου). Στο στ. 19 η λέξη ‘άρχοντες’ παραβιάζει αυτόν τον κανόνα. Άμα διαβάσεις όλο το δίστιχο, σου φαίνεται σωστή μια αρσενική λέξη; Ποια λέξη θα πρότεινες εσύ;

6α. Τώρα που έχεις διορθώσει αυτό το ‘λάθος’, τι θα απαντούσες στην ερώτηση 1α;

6β. Μπορείς να εξηγήσεις τώρα καλύτερα γιατί το κοινό αποτελείται από αναγνώστες ή ακροατές;

 

Στους ενδιάμεσους στίχους ο αφηγητής περιγράφει σε γενικές γραμμές τα μαρτύρια της νέας κοπέλας που δόθηκε σε γάμο σε έναν γέρο άντρα (για τα λεφτά, τα πλούσια δώρα και τα ρούχα που υποσχέθηκε στην κοπέλα και τους συγγενείς της). Ο γέρος δεν μπορεί πια να την ικανο­ποιήσει. Υπογραμμίζεται με διάφορους τρόπους η σωματική του αδυναμία και ανικανότητα.

 

Απόσπασμα 2: Μια από τις συνέπειες του ‘άνισου’ γάμου.

 

Κάθε πουρνό σηκώνεται η κόρη χολιασμένη                        πρωί

σαν νά ’τρωγε ροδόμηλα[13] στέκει απομουδιασμένη,                        τελείως μουδιασμένη

ανάπλεκη, ανορδίνιαστη, κρέμονται τα μαλλιά της            95             ατακτοποίητη

και στέκει με το σκούτουφλο, βρίζει την φαμελιάν της.

Βρίσκει αφορμή και ψέγει την και δέρνει την κοπέλα,

λέγει της: «Πώς δεν έπλυνες, βρομούσα, τα σκουτέλια;»                        πιάτα

Εβγάνει το καλίγι της και στην κορφήν κτυπά την:                        παπούτσι

«Άγωμε, στρώσε γλήγορα το βρομερό κρεβάτι».            100             πήγαινε

Πάντα μουγκρίζει μοναχή και με το σκούτουφλό ’ναι,                        κατσουφιάζει

το σπίτι αν έναι σπαστρικό, λέγει: «Ασάρωτό ’ναι».                        καθαρό / ασκούπιστο

Φωνάζει: «Σύρε, φέρε μου, μωρή, γοργόν την ρόκα                        γρήγορα

και τ’ αλεξανδρινό σκουλίν εκείνο το σ’ εδώκα».                         αιγυπτιακό βαμβάκι

Τρέχει η κοπέλα, φέρνει το και αλησμονά τ’ αδράκτι,             105

κρούγει κλοτσιά, γκρεμνίζει την κάτω στον καταρράκτην.            καταπακτή

Με τα κατσιά δικάζεται, μαλώνει με τ’ αρνίθια[14]                       

(τούτο δεν λέγω ψέματα, να λέγω παραμύθια).

Και τούτες όλες τες χολές όλες τες φταίγει ο γέρος!                        εκρήξεις θυμού

Ω Κύριε, που τ’ ανάγκασε, να μην ιδεί το θέρος!            110            αυτός που το επέβαλε

Ω Κύριε, δείξε θάμασμα εις τους προξενητάδες                        κάτι το τρομερό

οπόδωσαν του γέροντος την νιάν δια τες ιντράδες.                        εισοδήματα

Όποιος θυμήθη πρωταρχίς τούτη την υπανδρεία,                        σκέφτηκε πρώτος

που να του φαν τα κριάτα του αρκούδες και θηρία!                        κρέατα

Και τίς τον επροξένησε; Που νά ’χε φα φαρμάκι            115

οπόσμιξε τον κόρακα μετά το τρυγονάκι.                        που ένωσε

Τίς ήτον ποπροξένησε το βρομερό το σκόρδο                        που έκανε προξενιό

με τ’ άσπρο το τριαντάφυλλο και μυρωδάτο ρόδο;

Τίς ήτον που την έσμιξε την αγριοτσουκνίδα

μ’ αυτείνη την ροδόμνοστην και γλυκοκορασίδα;            120

Να κάψει ο Θεός τα ρούχα του και τα φλωριά του αμάδιι                        χρήματα / μαζί

και να τον κόψει και κακό θανάτου αμπελοκλάδι!                        διάρροια

 

Ερωτήσεις

1. Ποια είναι η κοινωνική θέση της κοπέλας;

2. Με ποιους τρόπους ξεσπάει στην υπηρέτριά της;

3. Γιαί λέει η ίδια πως το κρεβάτι (της) είναι ‘βρομερό’;

4. Πώς θα ερμήνευες τη λέξη ‘μοναχή’ στο στ. 101;

5. Τι θέλει να πετύχει ο ποιητής με την οικογενειακή αυτή σκηνή;

6. Στους στ. 115-20 υπάρχουν τρεις εικόνες που δείχνουν την ανισότητα του άντρα και της γυναίκας. Ποια σου φαίνεται η πιο κατάλληλη;

7. Υπάρχουν ορισμένα λεξιλογικά δάνεια σ’ αυτό το απόσπασμα (φαμελιά, σκουτέλια, ιντράδες, φλωριά). Από ποιο γλωσσικό χώρο προέρχονται; Χρησιμοποιούνται ακόμα; Γιατί δεν υπάρχουν τούρκικα δάνεια;

 

Στη συνέχεια ο αφηγητής (ή αφηγήτρια;) καταριέται τον γέρο και άλλη μια φορά και αποφαί­νεται πως έπρεπε να είχε γίνει καλόγερος. Ύστερα απευθύνεται στην κοπέλα και την προτρέπει να αφήσει τον σιχαμερό τον γέρο και να πάρει έναν ‘νιούτσικον’ και έτσι μ’ αυτόν να απολαμ­βάνει τις ηδονές του έρωτα. Διευρύνει το θέμα συμβουλεύοντας όλες τις γυναίκες να ‘καλο­διαλέγουν’ τους άντρες τους, γιατί υπάρχουν πολλές που βλαστημούν τη μοίρα τους (στ. 174).

 

Απόσπασμα 3: Το τέλος του ποιήματος στο χειρόγραφο.

 

Λοιπόν παρακαλώ σας το, κάμετε να φρονείτε,

μην πλανεθείτε σε φλωρί την νιότη να πουλείτε:            180

αν ήτον μπορεζάμενον η νιότης να πουλιέτον,

στέργω κανένας γέροντας στον κόσμο να μην ήτον,                        πιστεύω

στέργω, τον βιόν του να έδιδε, να μνείσει με το ιμάτι,[15]

μόνον να εξανάνιωνε το παλαιό δερμάτι.                        δέρμα (;), πέος (;)

Λοιπόν κι εσείς την νιότη σας χαίρεστεν ώστε ζείτε            185             όσο

και βρέτε νέους σαν εσάς, καλά συντροφευτείτε.

Κι εκείνος που σας έπλασεν έχει την μέριμνά σας,

να σας χορτάσει τ’ αγαθά βλέποντας τα καλά σας,                        θα

ότι η χάρις του Θεού σας θέλει θεραπεύσει,                        θα σας συμπαρασταθεί

πάσα καλό στο σπίτι σας να δείς να περισσεύσει.            190             κάθε / θα δεις-δείτε

 

Όσες τ’ ακούγουσιν καλά, θέλουσιν κάμει κάλλια

να βλέπουν, να προσέχονται του γέροντος τα σάλια,                        φυλάγονται

να μην ζυγώνουσιν πολλά στου γέροντος το βρόμα,                        πλησιάζουν

ότι όλος ο κακότυχος έναι κοπριά και χώμα.

Και όταν έλθει να γενεί χρονών εβδομηντάρης            195

χάνει τον νουν, τον λογισμόν, γίνεται δαιμονιάρης,                        δαιμονισμένος

ότι όσον γερούν οι γέροντες, όσος καιρός διαβαίνει,                        γιατί όσο γερνούν

τόσον εκ το κεφάλιν τους ο μυαλός φυραίνει.            198             μειώνεται το μυαλό

 

Ερωτήσεις:

1. Σε ποιο κοινό απευθύνεται ο αφηγητής στους στ. 179-90; Είναι το ίδιο με το κοινό του Προλόγου; Και με το κοινό των στ. 191-98;

2. Οι στ. 191-98 αποτελούν καλό τέλος του έργου; Σε τί διαφέρουν από το προηγούμενο χωρίο;

3. Ποια είναι τα καινούρια επιχειρήματα εναντίον του γέροντα που δίνει το χωρίο 195-98; Γιατί δεν τα ανέφερε ο ποιητής προηγουμένως;

4. Μετάφρασε τους στ. 179-90 στα (σημερινά) ελληνικά. Εκτός από τις λεξιλογικές (π.χ. ‘φλωρί’) και μορφολογικές (π.χ. ‘η νιότης’), ποιες άλλες διαφορές διαπιστώνεις ανάμεσα στις δύο μορφές των νεοελληνικών;

 

Αυτή ήταν η δική μου συμβολή. Τώρα ήρθε η σειρά των Ελλήνων συναδέλφων. Δουλειά, θα έλεγα, όχι ενός ατόμου, αλλά συλλογική, ίσως όχι ενός πανεπιστημίου, αλλά διαπανεπι­στημιακή ή και διεθνής, με ενίσχυση όχι μόνο κρατική, αλλά και άλλων φορέων και ιδρυ­μάτων, έκδοση κατά προτίμηση όχι ενός εκδότη, αλλά και των τριών που ενδιαφέρονται για την πρώιμη νεοελληνική λογοτεχνία (ΜΙΕΤ, ΠΕΚ, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών). [16]

 Σε αντίθεση με τις λογοτεχνίες των περισσότερων άλλων χωρών, στην περίπτωση των νεοελ­ληνικών  πρόκειται εν μέρει για λογοτεχνικά έργα που επί τρεις τέσσερις αιώνες συνέχεια τα διάβαζε και τα άκουγε ο κόσμος, μερικά ακόμα και μέχρι τον 20ου αι. Και ο 21ος αιώνας;

 

Arnold van Gemert

Castricum

Προσθήκη (Αύγουστος 2011)

Στο μεταξύ δημοσιεύθηκαν οι πρώτοι τόμοι της προτεινόμενης σειράς ‘Παλιότερα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας’:

Γιώργος Κεχαγιόγλου, Από τον ύστερο μεσαίωνα ώς τον 18ο αιώνα. Εισαγωγή στα παλιότερα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 2009

Η Κακοπαντρεμένη (Ρίμα για τον γέρο και το κοριτσι). Επιμέλεια Arnold van Gemert σε συνεργασία με την Ireen Beijerman, [‘Παλιότερα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας  1], ΙΝΣ, Θεσσαλονίκη 2010

Ο Κάτης και ο μποντικός. Εισαγωγή και έκδοση κειμένου: Cristiano Luciani, Μετάφραση και επίμετρο: Γιώργος Κεχαγιόγλου [‘Παλιότερα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας 2], ΙΝΣ, Θεσσαλονίκη 2011

Πτωχολέων. Επιμέλεια Γιώργος Κεχαγιόγλου  [‘Παλιότερα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας 3], ΙΝΣ, Θεσσαλονίκη 2011

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

 

Πρώτη τάξη

Σύντομη εισαγωγή:[17]            ιστορικό πλαίσιο

μέτρο, ομοιοκαταληξία, πεζός λόγος

 

Βασικός άξονας: ιστορία και μυθολογία

Η ύλη της Τροίας

Μεγαλέξαντρος

Βελισάριος

Διγενής Ακρίτης

Χρονικά

Θρήνοι

Νείλος Μπέρτος, κήρυγμα

Εμμανουήλ Λιμενίτης

Μανόλης Σκλάβος

Αντώνιος Αχέλης

Λεηλασία Παροικίας Πάρου

Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής

 

Δευτερεύων άξονας: μύθοι ζώων

Τετράποδα

Πουλολόγος

Γάιδαρος

Κάτης και οι ποντικοί

 

 

 

 

Δεύτερη τάξη

 

βασικός άξονας: η ζωή και ο θάνατος

Περί ξενιτείας

Μπεργαδής

Ιω. Πικατόρος

Ρίμα περί θανάτου

Παλαιά και Νέα Διαθήκη

Ποίημα του Τζαμπλάκου

Ομιλία Νεκρού Βασιλιά

Εμμανουήλ Λιμενίτης, Θανατικόν της Ρόδου

Μανόλης Σκλάβος, Συμφορά της Κρήτης

Διάλογος Χάρου και Ανθρώπου

Αποκάλυψις Υπεραγίας Θεοτόκου

 

δευτερεύων άξονας: ο Χριστιανισμός και τα δόγματά του

Μαρίνος Φαλιέρος, Θρήνος

Νείλος Μπέρτος

περ-Ανδρέας Σκλέντζας

Ιω. Πλουσιαδηνός

Μοσχολέος Θεολογίτης

Ιω. Μορεζήνος

Αγάπιος Λάνδος

Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής

αγιολογικά

 

 

 

 

 

 

Τρίτη τάξη

 

βασικός άξονας: αγάπη και έρωτας

ιπποτικά μυθιστορήματα

Μαρίνος Φαλιέρος, Ιστορία και όνειρο

Ριμάδα κόρης και νιού

Απολλώνιος

Κυπριακά ερωτικά

Βοσκοπούλα

Θυσία του Αβραάμ

Γεώργιος Χορτάτσης, Ερωφίλη

                                    Πανώρια

Βιτσέντσος Κορνάρος, Ερωτόκριτος

Κωμωδίες

 

δευτερεύων άξονας: η θέση και ο ρόλος του άντρα, της γυναίκας και του παιδιού

Πτωχοπροδρομικά

Σπανέας

Ηπειρωτική παραλλαγή Σπανέα

Πτωχολέων

Στέφανος Σαχλίκης

Λεονάρδος Ντελλαπόρτας

Μαρίνος Φαλιέρος, Λόγοι διδακτικοί

Περί γέροντος

Έπαινος των γυναικών

Μάρκος Δεφαράνας, Λόγοι διδακτικοί

Θυσία του Αβραάμ

Βιτσέντσος Κορνάρος, Ερωτόκριτος